همه چیز درمورد مچ دست - دانشنامه جامع از آناتومی و فیزیک تا علل و درمان بیماری ها

مچ دست، یکی از پیچیده‌ترین و پرکاربردترین مفاصل بدن است. این مفصل که از هشت استخوان کوچک (استخوان‌های کارپال) و انتهای دو استخوان بلند ساعد (زند زبرین و زند زیرین) تشکیل شده، توسط شبکه‌ای از رباط‌ها، تاندون‌ها و اعصاب پشتیبانی می‌شود. به دلیل همین ساختار پیچیده و استفاده مداوم در فعالیت‌های روزمره، مچ دست مستعد انواع آسیب‌ها و دردهاست.

این مقاله به بررسی کامل تمام جنبه‌های مرتبط با درد و مشکلات مچ دست می‌پردازد.

فصل اول: آناتومی مختصر مچ دست

برای درک مشکلات مچ، بهتر است با ساختار آن آشنا شویم:

• استخوان‌ها: ۸ استخوان کوچک کارپال که در دو ردیف قرار گرفته‌اند و با استخوان‌های ساعد (رادیوس و اولنا) مفصل می‌شوند.
  
  
  
  
• رباط‌ها: نوارهای محکمی که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل کرده و به مفصل ثبات می‌بخشند.
• تاندون‌ها: بافت‌های طناب‌مانندی که عضلات ساعد را به استخوان‌های دست متصل کرده و مسئول حرکت دادن انگشتان و مچ هستند.
• اعصاب: سه عصب اصلی از مچ دست عبور می‌کنند: عصب مدیان، عصب اولنار و عصب رادیال که مسئول حس و حرکت دست هستند.
  
  
  

فصل دوم: علل شایع مچ درد

درد مچ دست می‌تواند دلایل بسیار متنوعی داشته باشد که به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

 آسیب‌های ناگهانی و بیماری‌های مزمن

یا

 استفاده بیش از حد.

۱. آسیب‌های ناگهانی (تروما)
این نوع آسیب‌ها معمولاً در اثر یک حادثه مشخص رخ می‌دهند:

• زمین خوردن: غریزه طبیعی هنگام زمین خوردن این است که دست را برای محافظت از بدن جلو بیاوریم. این کار فشار زیادی به مچ وارد کرده و می‌تواند منجر به پیچ‌خوردگی (کشیدگی یا پارگی رباط‌ها) یا شکستگی استخوان‌های مچ شود. شکستگی استخوان اسکافوئید (یکی از استخوان‌های کارپال) بسیار شایع است.
• ضربه‌های مستقیم: برخورد یک جسم سنگین یا ضربه شدید به مچ نیز می‌تواند باعث شکستگی یا کوفتگی شدید شود.

۲. بیماری‌ها و شرایط پزشکی

الف) آسیب‌های ناشی از استفاده مکرر (Repetitive Strain Injury - RSI):
فعالیت‌هایی که نیازمند حرکات تکراری مچ و دست هستند، می‌توانند به بافت‌های نرم فشار آورده و باعث التهاب و درد شوند.

• تایپ کردن، کار با موس، استفاده از موبایل
• ورزش‌هایی مانند تنیس، بدمینتون، گلف و بولینگ
• مشاغلی مانند خیاطی، نجاری، نقاشی و کار در خط مونتاژ

ب) سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome):

این یکی از شایع‌ترین علل درد مچ است. تونل کارپال یک کانال باریک در مچ دست است که عصب مدیان و چندین تاندون از آن عبور می‌کنند. هر عاملی که باعث تورم در این ناحیه و افزایش فشار بر عصب مدیان شود، منجر به این سندرم می‌گردد.

• علائم: درد، بی‌حسی، گزگز و مورمور شدن در انگشت شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه. این علائم معمولاً در شب تشدید می‌شوند.

این سندرم، شایع‌ترین نوروپاتی (بیماری عصبی) ناشی از گیرافتادگی عصب در بدن است. برای درک کامل آن، باید به چند جنبه کلیدی بپردازیم:

 مشکل دقیقاً چیست؟
تونل کارپال یک گذرگاه تنگ و استخوانی در سمت کف دست (ولار) مچ است. کف و دیواره‌های این تونل را استخوان‌های کارپال تشکیل می‌دهند و سقف آن توسط یک رباط محکم به نام رباط عرضی کارپال پوشانده شده است. از داخل این تونل، عصب مِدیان و نُه تاندون که وظیفه خم کردن انگشتان را بر عهده دارند، عبور می‌کنند.
سندرم تونل کارپال زمانی رخ می‌دهد که به هر دلیلی، فضای داخل این تونل تنگ شده و به عصب مدیان فشار وارد شود. این فشار، عملکرد عصب را مختل کرده و علائم بیماری را ایجاد می‌کند.

علائم پیش‌رونده سندرم تونل کارپال:
علائم معمولاً به تدریج شروع شده و با گذشت زمان بدتر می‌شوند:

• مرحله اولیه: بیمار ابتدا متوجه گزگز، بی‌حسی و مورمور شدن متناوب در انگشت شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه می‌شود. نکته بسیار مهم تشخیصی این است که انگشت کوچک هرگز درگیر نمی‌شود زیرا عصب‌دهی آن توسط عصب اولنار صورت می‌گیرد. این علائم اغلب در شب بدتر می‌شوند، زیرا بسیاری از افراد با مچ‌های خمیده می‌خوابند که فشار داخل تونل را افزایش می‌دهد. بیمار ممکن است در نیمه‌شب با احساس نیاز به “تکان دادن” دست برای بازگشت حس، بیدار شود.
• مرحله میانی: علائم روزانه می‌شوند. انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی، نگه داشتن کتاب یا تلفن، یا تایپ کردن می‌تواند باعث بروز علائم شود. ممکن است فرد احساس کند دست‌هایش “ورم کرده” در حالی که تورم قابل مشاهده‌ای وجود ندارد.
• مرحله پیشرفته: اگر فشار روی عصب برای مدت طولانی ادامه یابد، آسیب دائمی به عصب وارد می‌شود. در این مرحله، ضعف در عضلات شست رخ می‌دهد. بیمار ممکن است در انجام حرکات ظریف مانند بستن دکمه‌ها دچار مشکل شود یا به طور مکرر اشیاء را از دست بیندازد. در نهایت، آتروفی عضلات تنار (تحلیل رفتن توده عضلانی برجسته در پایه شست) رخ می‌دهد که یک یافته جدی و اغلب غیرقابل بازگشت است.

 چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟ (عوامل خطر)

• عوامل آناتومیک: برخی افراد به طور مادرزادی تونل کارپال کوچک‌تری دارند. این ویژگی در زنان شایع‌تر است، به همین دلیل CTS در زنان ۳ برابر بیشتر از مردان است.
• بیماری‌های زمینه‌ای: دیابت، آرتریت روماتوئید، کم‌کاری تیروئید و نارسایی کلیه می‌توانند باعث التهاب و تورم در بدن (از جمله در تاندون‌های مچ) شوند.
• تغییرات هورمونی: احتباس مایعات در دوران بارداری و یائسگی می‌تواند فشار داخل تونل را افزایش دهد. (اغلب پس از بارداری بهبود می‌یابد).
• شغل و سبک زندگی: مشاغل یا سرگرمی‌هایی که نیازمند حرکات تکراری خم و راست کردن مچ یا استفاده از ابزارهای لرزاننده هستند (مانند کارگران خط مونتاž، خیاطان، تایپیست‌ها، و دندانپزشکان).
• آسیب‌های قبلی: شکستگی یا دررفتگی مچ دست که ساختار تونل را تغییر داده باشد.

ج) تاندونیت (Tendonitis):
التهاب تاندون‌های اطراف مچ دست را تاندونیت می‌گویند. یک نوع شایع آن “تنوسینوویت دکوروان” (De Quervain’s Tenosynovitis) است که تاندون‌های اطراف شست را درگیر کرده و باعث درد در سمت شست مچ می‌شود. این عارضه در مادران جوان (به دلیل بلند کردن نوزاد) و افرادی که کارهای تکراری با شست انجام می‌دهند، شایع است.

د) آرتروز (Arthritis):
التهاب مفاصل می‌تواند مچ دست را نیز درگیر کند.

• استئوآرتریت (آرتروز ساییدگی): ناشی از فرسایش غضروف مفصلی در اثر افزایش سن یا آسیب‌های قبلی است. درد آن معمولاً با فعالیت بدتر می‌شود.
• آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی): یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می‌کند. این بیماری معمولاً هر دو مچ را به صورت قرینه درگیر کرده و باعث درد، تورم و خشکی صبحگاهی می‌شود.

ه) کیست گانگلیون (Ganglion Cyst):
این کیست‌ها توده‌های خوش‌خیم و پر از مایعی هستند که معمولاً در پشت مچ دست ایجاد می‌شوند. اگرچه اغلب بی‌خطرند، اما اگر به عصب فشار بیاورند، می‌توانند باعث درد شوند.

و) نقرس (Gout):
این بیماری در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث حملات درد شدید، قرمزی و تورم در مچ دست شود.

ز) بیماری کین‌باخ (Kienböck’s Disease):
یک بیماری نادر که در آن خون‌رسانی به یکی از استخوان‌های کوچک مچ (استخوان لونیت) مختل شده و باعث مرگ تدریجی این استخوان می‌شود.

فصل سوم: چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

درد خفیف مچ که با استراحت بهبود می‌یابد، معمولاً نگران‌کننده نیست. اما در شرایط زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید، ناگهانی و غیرقابل تحمل.
• ناتوانی در حرکت دادن مچ، دست یا انگشتان.
• تغییر شکل واضح در مچ دست (مانند برآمدگی یا فرورفتگی غیرعادی).
• بی‌حسی یا گزگز مداوم که در حال گسترش است.
• علائم عفونت مانند تب، قرمزی و گرمی در ناحیه مچ.
• دردی که پس از دو هفته مراقبت خانگی بهبود نیافته است.

فصل چهارم: روش‌های تشخیص

پزشک برای تشخیص علت مچ درد از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه فیزیکی: بررسی دامنه حرکتی، لمس نواحی حساس، و انجام تست‌های خاص (مانند تست فالن و تینل برای سندرم تونل کارپال).
• تصویربرداری:
  • اشعه ایکس (X-ray): برای تشخیص شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها و علائم آرتروز.
  • سی‌تی اسکن (CT Scan): برای مشاهده دقیق‌تر استخوان‌ها.
  • ام‌آرآی (MRI): بهترین روش برای مشاهده بافت‌های نرم مانند رباط‌ها، تاندون‌ها، اعصاب و کیست‌ها.
  • سونوگرافی: برای بررسی تاندون‌ها، رباط‌ها و تشخیص کیست گانگلیون.
• تست‌های عصب (نوار عصب و عضله - EMG): برای تأیید سندرم تونل کارپال و ارزیابی عملکرد اعصاب.
• آزمایش خون: برای تشخیص بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا نقرس.

پزشک برای تأیید تشخیص و رد کردن سایر احتمالات، از تست‌های فیزیکی و پاراکلینیکی استفاده می‌کند.

۱. تست فالن (Phalen’s Test):

• چگونگی انجام: از شما خواسته می‌شود پشت هر دو دست را به هم بچسبانید، طوری که مچ‌ها کاملاً خم شوند (زاویه ۹۰ درجه). این وضعیت را برای ۶۰ ثانیه نگه می‌دارید.
• منطق تست: این وضعیت، تونل کارپال را به شدت فشرده می‌کند. اگر عصب مدیان از قبل تحت فشار باشد، این حرکت علائم (بی‌حسی یا گزگز) را در انگشتان مربوطه ایجاد یا تشدید می‌کند. مثبت بودن این تست، احتمال وجود CTS را بالا می‌برد.

۲. تست تینل (Tinel’s Sign):

• چگونگی انجام: پزشک با انگشت یا یک چکش رفلکس کوچک، به آرامی روی مسیر عصب مدیان در مچ دست شما ضربه می‌زند.
• منطق تست: ضربه زدن به یک عصب تحریک‌شده یا آسیب‌دیده، می‌تواند یک حس “برق‌گرفتگی” یا “سوزن سوزن شدن” ناگهانی (معروف به پارستزی) در مسیر آن عصب ایجاد کند. اگر با ضربه زدن، این حس را در انگشت شست، اشاره یا میانی خود تجربه کنید، نشانه تینل مثبت است.

۳. نوار عصب و عضله (EMG & NCS): تست طلایی تشخیصی
این تست‌ها معمولاً با هم انجام می‌شوند و اطلاعات بسیار دقیقی در مورد سلامت عصب و عضله ارائه می‌دهند.

• مطالعه هدایت عصبی (NCS - Nerve Conduction Study):
  • چگونگی انجام: الکترودهای کوچکی روی پوست در نقاط مختلف مسیر عصب مدیان قرار می‌گیرند. یک الکترود یک شوک الکتریکی بسیار خفیف و بی‌خطر ارسال می‌کند و الکترود دیگر سرعت و قدرت رسیدن سیگنال را ثبت می‌کند.
  • منطق تست: در یک عصب سالم، سیگنال الکتریکی با سرعت مشخصی حرکت می‌کند. در سندرم تونل کارپال، غلاف میلین (عایق) عصب در محل فشار آسیب می‌بیند. این باعث می‌شود سرعت هدایت سیگنال عصبی در حین عبور از تونل کارپال به شدت کند شود. این تست می‌تواند محل دقیق گیرافتادگی و شدت آسیب را مشخص کند.
• الکترومیوگرافی (EMG - Electromyography):
  • چگونگی انجام: یک الکترود سوزنی بسیار نازک در یکی از عضلات دست که توسط عصب مدیان عصب‌دهی می‌شود (معمولاً عضله پایه شست) وارد می‌شود. از شما خواسته می‌شود عضله را شل و سپس منقبض کنید. دستگاه، فعالیت الکتریکی عضله را ثبت می‌کند.
  • منطق تست: این تست سلامت عضله و ارتباط آن با عصب را بررسی می‌کند. اگر عصب برای مدت طولانی آسیب دیده باشد، سیگنال‌های کافی به عضله نمی‌رسد و عضله در حالت استراحت فعالیت‌های الکتریکی غیرطبیعی از خود نشان می‌دهد یا در هنگام انقباض، الگوی ضعیفی دارد. این تست به تعیین مزمن بودن و شدت آسیب عصبی کمک می‌کند.

فصل پنجم: راهکارهای درمانی

درمان مچ درد بستگی به علت آن دارد و از روش‌های ساده خانگی تا جراحی را شامل می‌شود.

۱. درمان‌های خانگی و مراقبت‌های اولیه (روش RICE)

• Rest (استراحت): از انجام فعالیت‌هایی که باعث درد می‌شوند، خودداری کنید.
• Ice (یخ): قرار دادن کمپرس یخ به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، چند بار در روز، به کاهش تورم و درد کمک می‌کند.
• Compression (فشردن): استفاده از یک باند کشی یا مچ‌بند ساده می‌تواند تورم را کنترل کند.
• Elevation (بالا نگه داشتن): مچ دست را بالاتر از سطح قلب نگه دارید تا تورم کاهش یابد.

۲. داروها

• داروهای مسکن بدون نسخه: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند.
• تزریق کورتیکواستروئید: تزریق مستقیم این دارو به ناحیه ملتهب (مانند تونل کارپال یا اطراف تاندون) می‌تواند به سرعت التهاب و درد را کاهش دهد.

۳. فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست با ارائه تمرینات کششی و تقویتی به بهبود دامنه حرکتی، افزایش قدرت عضلات و کاهش درد کمک می‌کند. همچنین، اصلاح الگوهای حرکتی و آموزش اصول ارگونومی (که در بخش پیشگیری توضیح داده می‌شود) بخش مهمی از فیزیوتراپی است.

۴. استفاده از محصولات طبی (مچ‌بند و آتل)
این محصولات نقش مهمی در کنترل درد و بهبودی دارند.

• مچ‌بندهای ساده (Wrist Wraps/Supports): حمایت سبکی ایجاد کرده و با ایجاد گرما و فشرده‌سازی، درد خفیف را تسکین می‌دهند. برای دردهای ناشی از فشار خفیف مناسبند.
• آتل‌های مخصوص تونل کارپال (Carpal Tunnel Splints): این آتل‌ها معمولاً یک قطعه فلزی یا پلاستیکی دارند که مچ را در وضعیت صاف و خنثی نگه می‌دارد. این کار فشار را از روی عصب مدیان برداشته و علائم را کاهش می‌دهد. استفاده از آن‌ها در شب بسیار مؤثر است.
• مچ‌بند شست‌دار (Thumb Spica Splint): این نوع مچ‌بند علاوه بر مچ، حرکت شست را نیز محدود می‌کند و برای درمان “تنوسینوویت دکوروان” و برخی شکستگی‌های نزدیک به شست استفاده می‌شود.
• آتل‌های گچ یا فایبرگلاس: برای بی‌حرکت کردن کامل مچ در موارد شکستگی یا پیچ‌خوردگی شدید استفاده می‌شوند.

۵. گزینه‌های جراحی
در صورتی که روش‌های دیگر مؤثر نباشند، جراحی توصیه می‌شود.

• جراحی رهاسازی تونل کارپال: جراح رباطی که روی تونل کارپال قرار دارد را برش می‌دهد تا فشار از روی عصب مدیان برداشته شود.
• جراحی ترمیم شکستگی: قرار دادن پین، پیچ یا پلاک برای ثابت کردن استخوان‌های شکسته.
• ترمیم تاندون یا رباط: جراحی برای اتصال مجدد تاندون‌ها یا رباط‌های پاره شده.
• آرتروپلاستی (تعویض مفصل) یا فیوژن (خشک کردن مفصل): در موارد آرتروز شدید.

 راهنمای کامل و مقایسه‌ای مچ‌بندها و آتل‌های طبی

انتخاب مچ‌بند مناسب، نقش حیاتی در مدیریت درد و بهبودی دارد. آن‌ها بر اساس سطح حمایت و هدف استفاده، دسته‌بندی می‌شوند.

۱. مچ‌بندهای نرم و فشاری (Soft & Compressive Supports)

• شکل ظاهری: شبیه یک آستین کشی یا یک نوار پارچه‌ای (اغلب از جنس نئوپرن) هستند که دور مچ پیچیده می‌شوند. فاقد هرگونه قطعه سخت فلزی یا پلاستیکی هستند.
• عملکرد: حمایت بسیار کمی ارائه می‌دهند. هدف اصلی آن‌ها ایجاد فشار ملایم (کمپرشن) و گرما است. این فشار به کاهش تورم خفیف کمک کرده و گرما باعث افزایش گردش خون و تسکین درد می‌شود. همچنین با افزایش آگاهی از وضعیت مفصل (proprioception)، از حرکات ناگهانی و آسیب‌زا جلوگیری می‌کنند.
• موارد استفاده: دردهای خفیف ناشی از کار زیاد (RSI)، آرتروز خفیف، یا برای پیشگیری از آسیب حین ورزش. برای بی‌حرکت کردن مچ مناسب نیستند.

۲. آتل‌های مچ‌بند با ساپورت سبک تا متوسط (Volar Splints / CTS Splints)

• شکل ظاهری: ترکیبی از پارچه و یک آتل (Stay) سخت هستند. این آتل معمولاً از فلز یا پلاستیک محکم ساخته شده و در قسمت کف دست (سمت ولار) قرار می‌گیرد تا از خم شدن مچ به سمت پایین جلوگیری کند.
• عملکرد: هدف اصلی این آتل‌ها، نگه داشتن مچ در وضعیت خنثی ( صاف) است. در این وضعیت، حجم تونل کارپال در بیشترین حالت خود قرار دارد و فشار از روی عصب مدیان برداشته می‌شود.
• موارد استفاده: درمان اصلی و خط اول برای سندرم تونل کارپال (به‌ویژه استفاده در شب). همچنین برای تاندونیت‌های متوسط و پس از پیچ‌خوردگی‌های خفیف تا متوسط کاربرد دارند.

۳. مچ‌بندهای شست‌دار (Thumb Spica Splints)

• شکل ظاهری: شبیه آتل‌های نوع دوم هستند، با این تفاوت که یک بخش اضافی دارند که انگشت شست را نیز در بر گرفته و بی‌حرکت می‌کند.
• عملکرد: هم مچ و هم مفصل‌های قاعده شست (CMC و MCP) را ثابت نگه می‌دارند. این کار از حرکت تاندون‌هایی که به شست متصل هستند و از کنار مچ عبور می‌کنند، جلوگیری می‌کند.
• موارد استفاده: درمان اصلی برای تنوسینوویت دکوروان (التهاب تاندون‌های شست). همچنین برای آسیب‌های رباط شست (مانند شست اسکی‌بازان) و برخی شکستگی‌های استخوان اسکافوئید کاربرد دارد.

۴. آتل‌های سخت و کاملاً بی‌حرکت‌کننده (Rigid Immobilizers)

• شکل ظاهری: این آتل‌ها از پلاستیک سخت ساخته شده و کل ساعد و مچ را در بر می‌گیرند. برخلاف مدل‌های قبلی، انعطاف‌پذیری بسیار کمی دارند.
• عملکرد: بی‌حرکتی کامل یا تقریباً کامل مفصل مچ.
• موارد استفاده: پس از عمل جراحی، برای شکستگی‌های پایدار (به عنوان جایگزین گچ) یا پیچ‌خوردگی‌های بسیار شدید. این نوع آتل معمولاً توسط پزشک تجویز می‌شود.

جدول مقایسه‌ای مچ‌بندها

نوع مچ‌بندهدف اصلیموارد استفاده شایعسطح محدودیت حرکتی

فصل ششم: پیشگیری، کلید اصلی سلامت مچ

بهترین راه، جلوگیری از بروز مشکل است.

• رعایت اصول ارگونومی:
  • محل کار: صفحه کلید و موس را طوری تنظیم کنید که مچ دست شما در حالت صاف و طبیعی قرار گیرد، نه خمیده به بالا یا پایین. از پدهای ژله‌ای زیر مچ استفاده کنید.
  • صندلی خود را طوری تنظیم کنید که ساعد شما موازی با زمین باشد.
• انجام حرکات کششی و ورزشی:
  • کشش خم‌کننده مچ: کف دست را رو به بالا گرفته و با دست دیگر، انگشتان را به آرامی به سمت پایین بکشید تا در ساعد احساس کشش کنید. ۱۵ ثانیه نگه دارید.
  • کشش بازکننده مچ: کف دست را رو به پایین گرفته و انگشتان را به سمت زمین بکشید.
  • حرکت چرخشی: مچ دست را به آرامی در جهت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید.
• استراحت‌های منظم: اگر کار تکراری انجام می‌دهید، هر ساعت چند دقیقه به دستان خود استراحت دهید و حرکات کششی انجام دهید.
• تقویت عضلات: با استفاده از وزنه‌های سبک یا توپ‌های فشاری، عضلات ساعد و دست را تقویت کنید تا فشار کمتری به مچ وارد شود.
• استفاده از محافظ: هنگام انجام ورزش‌هایی مانند اسکیت یا اسنوبرد، از محافظ مچ استفاده کنید.

نتیجه‌گیری

مچ درد یک مشکل شایع با دلایل متعدد است که می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. شناخت علائم، مراجعه به موقع به پزشک برای تشخیص دقیق، و پیروی از یک برنامه درمانی مناسب (شامل استراحت، دارو، فیزیوتراپی و استفاده از محصولات طبی) می‌تواند به بهبودی کامل منجر شود. با این حال، مهم‌ترین گام، رعایت اصول پیشگیرانه مانند ارگونومی صحیح و انجام تمرینات ورزشی منظم برای حفظ سلامت این مفصل حیاتی است. به بدن خود گوش دهید و درد را نادیده نگیرید.

با تشکر از توجه شما